Powiat Radomszczański - radomszczanski.pl

Proponujemy wyprawę na najwyższą górę Wzgórz Radomszczańskich, Górę Chełmo (323 m n.p.m.)

Tak o Górze Chełmo pisał w XV wieku Jan Długosz w swym dziele „Chorographia Regni Poloniae”.

Czy rzeczywiście można z niej zobaczyć Sandomierz? Dziś, z racji na zalesienie, trudno to zweryfikować. Są jednak niedawne relacje obserwacji naszej bohaterki z Góry Zborów (58 km  w linii prostej) czy Wolbromia (prawie 80 km). Jedno jest pewne, widoczne z daleka wzniesienie zbudowane z piaskowców wczesnokredowych, górujące nad okolicą, do dziś owiane jest nimbem tajemniczości.

Porośnięte lasem mieszanym, skrywa pochodzące z pierwszej połowy X wieku grodzisko. Badacze twierdzą, iż prócz funkcji obronnych wcześniej mogło być miejscem kultu. W dniu 23 listopada 1967 utworzony został w tym miejscu rezerwat przyrody leśno-archeologiczny Góra Chełmo.

Pierwsze badania archeologiczne prowadzono w latach 50. XX wieku, były one jednak na niewielką skalę. Dopiero w 2013 r. zastosowanie nowych technik badawczych pozwoliło poznać wielkość i złożoność tego grodziska. Jego powierzchnia to 11 ha, co czyni go największym tego typu obiektem w Polsce Centralnej, i jednym z największych w kraju. Wykonane w technice LIDAR zdjęcia lotnicze pokazały kształt umocnień grodu, składający się z 7 wałów i fos, dotąd skrywanych wśród porastającej je roślinności. Dalsze badania pokazały, że było to miejsce zamieszkałe, stanowiące ważny ośrodek osadniczy.

Zdjęcie lotnicze i zdjęcie wykonane w technologii LIDAR. Widoczne różnice w dokładności odzwierciedlenia szczegółowości rzeźby terenu. źródło: mapy.geoportal.gov.pl

Planując wyprawę rowerową, lepiej wybrać wariant przez Dziepółć-Dmenin-Smotryszów-Babczów-Zagórze. Jest to droga ciekawa krajobrazowo, i co najważniejsze, o mniejszym natężeniu ruchu samochodowego.

Po przybyciu na plac parkingowy, możemy rozpocząć wędrówkę po tym tajemniczym miejscu. Nie ma tu wyznaczonych ścieżek, więc poznając teren rezerwatu starajmy się poruszać drogach już wydeptanych, nie niszcząc roślinności. Jedyną pamiątką niech będą nasze wspomnienia i fotografie.

Kierując się w kierunku zachodnim, początkowo wykorzystując przebiegający tu szlak czerwony "Partyzancki", po przejściu około 450 m podnóżem góry, skręcamy na południe. Pokonując strome podejście dochodzimy do wychodni piaskowców, będących pozostałością dawnych kamieniołomów.

Warto tu chwilę odpocząć i wyobrazić sobie, jak to miejsce mogło wyglądać tysiąc lat wcześniej. Kiedy mieszkali tu ludzie, gdy była to tętniąca życiem osada.

Schodząc ze szczytu kierujemy się na południowe zbocze góry. Przekraczamy kolejne wały grodziska poruszając się dawną drogą, którą musieli przemieszczać się jego mieszkańcy.

Mijany las pozwala nam poznać wiele gatunków roślin charakterystycznych dla borów mieszanych. Przewaga drzew liściastych w rezerwacie stwarza specyficzne warunki dla pozostałych roślin, objawiające się małą ilością docierającego do podłoża światła. Dzięki temu głównymi gatunkami zasiedlającymi runo są rośliny cieniolubne, tzw. skiofity. Charakterystyczne dla nich są duże liście i kwitnienie przypadające na okres wczesnowiosenny. Licznie występuje przylaszczka pospolita, kopytnik pospolity, marzanka wonna, szczawik zajęczy.

Wydobywany od przynajmniej X. wieku kamień służył głównie jako miejscowy budulec. Stosowano go również do nagrobków, detali architektonicznych (np. w kościołach w Wielgomłynach czy odległych Pabianicach). Dziś charakterystyczny czerwony chełmski i zagórski piaskowiec przeżywa swoisty renesans, użytkowany jest głównie jako kamień elewacyjny i do małej architektury. Odkrywki dają doskonałą okazję do zapoznania się z budową geologiczną rejonu.

Tu możemy zakończyć naszą wycieczkę.

Jeśli zostało nam jeszcze sił i czasu, polecamy kugiel i lody w pobliskim Przedborzu. A może odpoczynek nad Pilicą. W Powiecie Radomszczańskim nie można się nudzić.