Wirusy brodawczaka ludzkiego HPV (ang. Human Papillomavirus) to liczna rodzina - poznano już około 100 jego typów. Występuje powszechnie w populacji, u kobiet i u mężczyzn. - Szacuje się, że w ciągu życia kontakt z nosicielem wirusa HPV ma około 80% ludzi. Dlaczego zatem tak istotne jest zwiększenie wiedzy na temat HPV? Jaki wpływ ten wirus ma na nas wszystkich?
Na te i inne pytania w Międzynarodowym Dniu Świadomości HPV rozmawiamy z Mirosławem Kempą, specjalistą ginekologiem – położnikiem ze Szpitala Powiatowego w Radomsku.
Groźny czy nie? Jaka jest prawda o wirusie HPV?
- Złożona. Wirus HPV istnieje w naturze w ponad 100 podtypach. Część z nich jest stosunkowo niegroźna, część może być przyczyną zmian o morfologii brodawek na skórze, czy łagodnych guzów okolic anogenitalnych w postaci kłykcin kończystych.
Pamiętajmy jednak, że wpływ innych typów, bardziej agresywnych, może mieć swój udział w rozwoju nowotworów złośliwych, głównie raka szyjki macicy - u kobiet i raka prącia - u mężczyzn. Szacuje się, że dwa onkogenne i najbardziej rozpowszechnione typy wirusa: HPV16 i HPV18, są odpowiedzialne za rozwój aż 70. procent przypadków raka szyjki macicy – wyjaśnia Mirosław Kempa.
- Z kolei typ 6/11 wywołuje powstawanie brodawek na narządach płciowych, tzw. kłykciny kończyste.
Jak się zabezpieczyć?
- Wirusy HPV nie są roznoszone drogą kropelkową, ale drogą kontaktów bezpośrednich. Do zakażenia dochodzi w wyniku bezpośredniego kontaktu ze skórą zajętą przez wirus, najczęściej podczas kontaktów seksualnych, ale nie tylko – również poprzez wspólne używanie tych samych przedmiotów w łazience, toalecie, na siłowni, czy na basenie. Ponieważ większość osób zaraża się HPV wkrótce po rozpoczęciu aktywności seksualnej, dlatego podstawową metodą przeciwdziałania zarażeniu się jest unikanie ryzykownych zachowań seksualnych, zwłaszcza z wieloma partnerami. Ryzyko zarażenia wirusem zmniejsza stosowanie prezerwatyw, choć nie daje stuprocentowej pewności.
- Równie ważna jest codzienna higiena, mycie rąk przed i po skorzystaniu z toalety, co zmniejsza się ryzyko przeniesienia wirusa HPV z dłoni na własne okolice intymne. Należy także pamiętać, by nie korzystać z tych samych przedmiotów do higieny intymnej: ręczników, gąbek, itp. Szczególną ostrożność warto także zachować na basenie czy siłowni.
Co istotne, przed zachorowaniem na choroby wywoływane wirusem HPV można zabezpieczyć się poprzez szczepienie. Od kilkunastu lat dostępne są szczepionki przeciw onkogennym typom tego wirusa. Aby skuteczność była wysoka należy szczepić zarówno dziewczęta, jak i chłopców w wieku 11 – 13 lat. Można też oczywiście szczepić się w późniejszym wieku.
Na co zwracać uwagę? Jakie objawy powinny nas zaniepokoić?
- Wirus HPV jest bardzo szeroko rozpowszechniony wśród ludzi. Często nie towarzyszą temu żadne objawy – wirus pozostaje w fazie latentnej, czyli utajonej lub powoduje niewielkie stany zapalne ujawniane dopiero podczas cytologii. Wirus uaktywnia się, kiedy na przykład spada nasza odporność. Wówczas charakterystyczne brodawki (tzw. kłykciny kończyste) mogą pojawić się już po kilku dniach.
Pamiętajmy jednak, że rak szyjki macicy czy prącia, spowodowany typami onkogennymi wirusa HPV, rozwija się przez wiele lat. Dlatego jeśli kobieta bada się regularnie, co 2 – 3 lata robi cytologię, jesteśmy w stanie wychwycić zmiany przednowotworowe, które są w pełni wyleczalne.
- Diagnostyka pozwala nam ustalić, jaki to typ wirusa. Jeśli badania wykazują, że jest to typ 16/18, tym samym wiemy, że kobieta może być bardziej narażona na wystąpienie raka szyjki macicy. Wtedy powinna badać się regularnie, a w wypadku bardziej poważnych zmian zachodzi konieczność usunięcia szyjki macicy.
Mamy w tej chwili bardzo duże możliwości zapobiegania i leczenia, ale warunkiem jest systematyczne badanie cytologiczne i profilaktyka.
- Nie istnieje stuprocentowa metoda wyleczenia zakażenia wirusem HPV, jednak wykonanie testu diagnostycznego pozwoli na podjęcie odpowiedniej profilaktyki zapobiegającej rozwojowi raka szyjki macicy. Na rynku są już dostępne preparaty medyczne stosowane w profilaktyce i wspomaganiu leczenia zmian na wczesnym etapie wywołanych przez wirus HPV takie jak np. żel dopochwowy przyspieszający odbudowę nabłonka w obrębie strefy przekształceń nabłonka szyjki macicy.
Skupiamy się na kobietach, ale zarażenie wirusem HPV dotyczy także mężczyzn…
- Tak, to prawda. U mężczyzn wirus może wywoływać kłykciny kończyste na prąciu, czy nawet raka prącia.
Wszelkie zaobserwowane zmiany powinny być powodem jak najszybszej wizyty kontrolnej u lekarza urologa.
Wirusem HPV może także zarazić się kobieta w ciąży.
- To częste przypadki nawet z mojej praktyki. Na początku ciąży kobieta jest zdrowa, a w piątym czy szóstym miesiącu pojawiają się kłykciny – dosłownie z miesiąca na miesiąc. Warto wtedy zrezygnować ze współżycia, by nie doszło do zakażenia partnera, nawet stosowanie prezerwatyw, czy innych osłon nie jest stuprocentowo pewnym środkiem zapobiegawczym.
- Kłykciny u kobiet w ciąży usuwa się laserem lub zamraża, ale tylko jeśli termin porodu nie jest zbyt bliski. W takim wypadku zalecane jest cesarskie cięcie, a leczenie następuje już po porodzie.
No właśnie. Jak leczymy zarażenie wirusem HPV?
- Większość typów wirusa HPV jest mało szkodliwa. Mogą wywoływać niewielkie stany zapalne w drogach rodnych czy na szyjce macicy, te zmiany często ulegają samoistnemu zaleczeniu.
Nasz układ immunologiczny w ciągu kilku miesięcy potrafi zwalczyć mniej groźne typy wirusa. Jednak znów przestrzegam i apeluję o badania profilaktyczne - infekcje przewlekłe mogą doprowadzić do poważnych konsekwencji, włącznie z rozwinięciem się raka prącia i nowotworów złośliwych szyjki macicy.
- Leczenie zakażeń wirusem HPV jest zachowawcze, pojedyncze ogniska zwalczamy za pomocą płynów lub kremów, bardzo precyzyjnie aplikując je na kłykciny. Przy licznych i mnogich ogniskach konieczny jest zabieg chirurgiczny – wycinanie nożem elektrycznym lub laserem albo zamrożenie. Chodzi o to, by je mechanicznie zniszczyć. Niestety, kłykciny często lubią nawracać.
A kto jest najbardziej narażony na zakażenie wirusem HPV?
- Każdy, tu nie ma grupy szczególnego ryzyka. Dosłownie każdy – dziecko, kobieta, człowiek w starszym wieku – narażony jest na kontakt z wirusem. Ważne jest unikanie zagrożenia i ograniczenie kontaktu, używanie własnych ręczników, środków higienicznych. Dlatego tak niezwykle ważna i potrzebna jest edukacja w zakresie profilaktyki oraz leczenia zmian wywołanych przez zakażenie wirusem HPV.
