W Radomsku uczczono rocznicę powstania Konspiracyjnego Wojska Polskiego. Oficjalne uroczystości zorganizowano przed pomnikiem KWP przy ul. Armii Krajowej.
Niedzielną uroczystość rozpoczęto uroczystą mszą świętą w Kolegiacie pw. NMP Królowej Polski. Następnie zaproszeni goście udali się pod pomnik KWP. W uroczystości uczestniczyli m.in: Starosta Powiatu Radomszczańskiego Beata Pokora, Wicestarosta Powiatu Radomszczańskiego Małgorzata Lewandowska, Członek Zarządu Powiatu Radomszczańskiego Michał Koski, Poseł na Sejm Anna Milczanowska, Wicewojewoda Łódzki Krzysztof Ciecióra, Prezydent Miasta Radomska Jarosław Ferenc, a także przedstawiciele stowarzyszeń i kombatantów.
Konspiracyjne Wojsko Polskie było największą organizacją antykomunistycznego podziemia w centralnej Polsce. Jej twórcą i komendantem był generał Stanisław Sojczyński „Warszyc”.
Pochodzący z Rzejowic „Warszyc” był uczestnikiem wojny obronnej Polski w 1939 roku, zastępcą komendanta Obwodu Radomsko Armii Krajowej i szefem tamtejszego Kedywu. To jego żołnierze wykonali wyrok śmierci na dwóch szefach radomszczańskiego Gestapo, on też dowodził akcją rozbicia miejskiego aresztu w sierpniu 1943 r. skąd uwolniono polskich patriotów. U schyłku wojny Stanisław Sojczyński popadł w konflikt ze swoimi dowódcami uznając, że kapitulują przed wkraczającymi do polski Sowietami i ich kolaborantami. Oczekiwał bardziej zdecydowanego działania. Gdy nie doczekał się konkretnych kroków, 3 kwietnia 1945 r. wydał rozkaz o wznowieniu działalności i – opierając się na dowodzonym przez siebie podczas wojny batalionie – rozpoczął tworzenie nowej organizacji, która wkrótce przyjęła nazwę Konspiracyjne Wojsko Polskie.
KWP, zaliczane do najbardziej prężnie i skutecznie działających organizacji powojennego podziemia niepodległościowego, było jednym z największych ugrupowań zbrojnych działających na obszarze centralnej Polski. Rozbudowane struktury KWP liczące wg różnych szacunków od 2,5 do 3,5 tys. tysiąca podkomendnych (w latach 1945-1946), obejmowały swoim zasięgiem początkowo tereny woj. łódzkiego i kieleckiego, następnie rozszerzając się w kierunku południowym, w okolice Częstochowy i dalej Śląska oraz na zachód w kierunku Wielkopolski.
Już w połowie sierpnia 1945 r. kpt. Sojczyński „Warszyc” w jednym z rozkazów określił szczegółowe zadania organizacji. Były nimi w szczególności samoobrona i ochrona społeczeństwa przed terrorem i grabieżą dokonywaną przez jednostki Armii Czerwonej i kolaborantów, bieżąca walka partyzancka z grupami operacyjnymi wojska, UB i MO, likwidacja najbardziej szkodliwych kolaborantów – członków lokalnych władz komunistycznych zajmujących ważne stanowiska w aparacie bezpieczeństwa publicznego, administracji oraz wojsku. Ponadto jego podkomendni prowadzili również intensywną walkę z pospolitym bandytyzmem, likwidując bandy rabunkowe nękające lokalne społeczności.
Nasilające się represje komunistyczne zmusiły KWP do intensyfikacji działań zbrojnych. Rozkazem z dnia 28 marca 1946 r. kpt. Sojczyński „Warszyc” nakazał rozbijanie więzień i Urzędów Bezpieczeństwa, organizowanie zasadzek na grupy pacyfikacyjne UB i Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW), a także rozpędzanie wieców organizowanych przez lokalne jednostki PPR-u.
Najgłośniejszą akcją, która odbiła się szerokim echem w kraju, było opanowanie Radomska w nocy z 19 na 20 kwietnia 1946 r. przez skoncentrowane oddziały KWP w sile 170 żołnierzy. Głównym celem akcji było uwolnienie przetrzymywanych więźniów w budynkach miejscowego UB i więzienia, a także likwidacja członków PPR, na których wydano wyroki śmierci. Zakończyła się ona częściowym powodzeniem. W jej efekcie rozbito więzienie i uwolniono 57 aresztowanych. Nie udało się natomiast opanować gmachu UB i odnaleźć wszystkich poszukiwanych PPR-owców.
Akcja ta wywołała gwałtowną reakcję władz bezpieczeństwa. Nakazano rozpracowanie organizacji i schwytanie jej dowódcy. W efekcie szeroko zakrojonych działań sił bezpieczeństwa doszło do aresztowania kilkudziesięciu osób, w tym bezpośrednio powiązanych z KWP. Na skutek zdrady jednego z podkomendnych „Warszyc” (wraz z całym dowództwem organizacji) został aresztowany przez UB 27 czerwca 1946 w Częstochowie. Wkrótce po tym rozbite zostały struktury KWP w województwie śląskim. Organizacja nie zaprzestała jednak działalności, ale nie odzyskała już pierwotnego zasięgu. Resztki organizacji pozostały w podziemiu aż do 1954 r., ale poza sporadycznymi niewielkimi zasadzkami na UB nie były już zdolne do prowadzenia aktywnej walki zbrojnej.
źródło: Kancelaria Senatu, Biuro Analiz i Dokumentacji, Dział Analiz i Opracowań Tematycznych, Stanisław Sojczyński „Warszyc” – jeden z „żołnierzy wyklętych” (1910 – 1947)
